Bambino en Monti treinen

    1.    De begin periode

Bambino en Monti zijn bedacht als bouwsystemen voor het bouwen van huisjes en andere gebouwen. Vandaar dat er oorspronkelijk geen wieltjes of karren in het assortiment zaten.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de eerste associatie met treinen gevonden kan worden als bouwvoorbeelden van stations. 

Het fraaie Bambino station uit het grote voorbeeldenboek van omstreeks 1962.

Het station is kleinschalig, landelijk en knus met heel veel deuren, ramen en verscheidenheid aan daken. Volg deze link om goed te zien hoe het is opgebouwd.

Monti kon natuurlijk niet achterblijven:

Het moderne en grootse Monti station afgebeeld op doos 61-4. De strakke horizontale en vertikale lijnen van het gebouw worden op speelse wijze gekompenseerd door de schijnbaar random geplaatste rode stenen in de toren. De opgeplakte donkere ronde klok en het zadeldak op het seinhuis vallen een beetje uit de toon. De perrons met bank en schuilhokje zien er leuk uit. De Märklin treinen zijn wat te klein van schaal. De mooie Deutsche Bundesbahn diesellok van de V200 serie neemt naast het station de centrale positie in van het plaatje. De afgebeelde kinderen zijn bekend van andere Monti verpakkingen en geven aan dat het speelgoed geschikt is voor zowel jongens als meisjes. Ze leggen de laatste hand aan het geheel en vader kijkt goedkeurend en zelfs bewonderend toe en vergeet zowaar even de krant. Hopelijk komt hij over de brug om nog meer Monti  te kopen! 

Op de folder uit dezelfde tijd (1961?) staat een trein afgebeeld:

De eerste  indruk is dat dit eerste Monti treintje maar een zielige vertoning is zonder wielen! (Geen wonder dat er op het plaatje op de doos voor gekozen is de Märklin treinen te kombineren met het Monti station!) 

Maar voordat we Monti en Bambino nu afdoen als een primitief gedoe dat het niet haalt bij Lego, moeten we eerlijksheidshalve even kijken naar de lego uit  hetzelfde jaar:

In dit oude Lego  voorbeeldenboekje (Nummer 238) uit ongeveer hetzelfde jaar 1961 zien we een groot aantal treinen die misschien iets beter ogen door de grotere verscheidenheid aan bouwstenen en modellen en de goed doordachte presentatie, maar er zijn ook geen wielen of koppelingen . De platte stenen, de lange balken en de dragende raamstenen bieden meer mogelijkheden voor het bouwen met deze Lego, maar in het begin van de jaren 60 was Lego evenzeer  als Monti en Bambino een vrij primitief  bouwsysteem.

     2.    Na de uitvinding van het wiel in het begin van de jaren 60

Vanaf 1961 legde de fabrikant van Monti, Berco Lux in Tiel, het accent naar de kleinere versie van Monti: Montini. Montini had hetzelfde formaat als lego en werkte zich in een paar jaar op als een belangrijke internationale concurrent ervan. De produktie,  vernieuwing of uitbreiding van Monti kwam nu gedurende een aantal jaren op de tweede plaats, maar zag in 1962 wel de eerste wieltjes die bijna identiek waren aan Montini wieltjes en deels uit gelijke onderdelen waren opgebouwd. Zie de afbeelding met de Monti wieltjes links en de Montini wieltjes rechts. 

Alhoewel dit ontwerp, (naar een idee van ”Monti neef”  G.A.F. van den Bergh) erg geslaagd is voor Montini, leidt het tot onvoorziene beperkingen voor Monti , zoals we hierna zullen zien. 

Helaas ging de intreding van de Monti wieltjes niet gepaard met een serie mooie bouwvoorbeelden. 

De enige trein die we in de volgende Monti folders zien afgebeeld is gewoon lelijk, met wielen die op een vreemde manier naast de lokomotief zijn geplaatst, maar niet eronder.  Hierbij speelt het ontwerp van de wieltjes  waarschijnlijk een rol, want de Monti wielen ziin gebaseerd op de breedte van één nok en als we dan een symmetrisch karretje willen bouwen moet dit een oneven aantal nokken breed zijn, tenzij we het aantal wielen verdubbelen.  Het originele formaat van de Monti stenen is gebaseerd op twee bij één nokken,  en bij het bouwen van voertuigen zonder grondplaat is de breedte van twee of vier nokken op een of andere manier gewoon makkelijker dan één of drie. In het oorspronkelijke Monti systeem ontbraken de 1 noks daken, waardoor deze ook niet als koeienvanger kunnen worden gebruikt in een ontwerp met een oneven aantal nokken. 

Montini en Monti kwamen dus al eind  1961, begin 1962 met wielen; eerder dan de respectievelijke concurrenten Lego (1962) en Bambino (1964?)!

De eerste afbeelding  van Bambino treinen met wielen vinden we terug in een kleine kleuren folder met 10 bouwvoorbeelden uit ongeveer 1964. (Niet het oudere grote voorbeeldenboek op A4 formaat waarin het station stond afgebeeld). Hieronder het voor en achter aanzicht van de folder.

In de folder met de "10 bouwconstructies" is een kleine kleurige Bambino trein weergegeven met voor en achter aanzicht naast een trotse afbeelding van de nieuwe wielen.  Deze bambino wielen zijn gebaseerd op een twee noks deksteen met twee gleuven, waardoor twee aparte verbindings stukken kunnen worden gedrukt die ook weer de as van wieltjes losjes vasthouden.  Dit ontwerp is goed bruikbaar voor het maken van karretjes die twee of vier nokken breed zijn. Dit eerste treintje in de afbeelding oogt leuk en heeft min of meer harmonische afmetingen, alhoewel de ronde schoorsteen er alleen assymetrisch op kan.  Helaas is er ook geen flexibele koppeling bij uitgevonden. De basis van deze trein fungeert als een harde stijve plank en bij het rijden met zoiets wordt het moeilijk om bochten te nemen.

In latere folders vanaf 1966 is hetzelfde treintje  wat vergroot en zijn er hoekdaken en draairamen in verwerkt. Ook is er een wat grotere lokomotief afgebeeld.

Een laatste voorbeeld van dit type treintjes vinden we in het begin van de jaren 70 terug in de Amerikaanse Bambinofolder:

Het in 1962 door lego op de markt gebrachte wielsysteem was goed doordacht en bood de mogelijkheid om op eenvoudige wijze karretjes van twee of vier nokken breed te bouwen. Ook konden de wielen los aan één kant van de bijbehorende bouwsteen worden gebruikt. De losse rubber bandjes boden de mogelijkheid om dezelfde wielen in “echte” treinwielen te veranderen. Een van de eerste afbeeldingen van Lego treinen met wielen toont dezelfde treintjes uit 1961, maar nu met wieltjes.  Er is duidelijk een enorme verbetering van het Lego systeem te zien. Merk op dat deze treintjes ook al kleine flexibele koppelingen hebben.  Door de snelle aanpassingen en goed doordachte uitbreidingen en een goede positie in de internationale markt konden Bambino of Monti al niet meer concureren met het Legosysteem. Eind 1962 was de voorsprong van Lego al niet meer te stoppen. De eerste Lego treinen met rails volgden al in 1965. 

    3.    De grote treinen race in de jaren 70

Nadat Berco Lux in 1968 de productie van Montini staakte, was het tijd voor een vernieuwing van Monti en zo kwam er in 1971 een geheel nieuw wielsysteem. Hierbij passen losse grote zwarte wielen in groene wielhouders en via kleine gele verbindings-assen met verschillende lengtes vormen ze wielstellen met variabele breedtes. Er hoort een ingenieus systeem van gele trekhaken en zwarte buffers bij en in combinatie met kleine grondplaten levert het een heel sterke constructie op. (in het serieuze vakblad Gemengde branche werden de wielen bestempeld als “hippe” wielen; het was tenslotte 1971).

Merkwaardig genoeg zijn de verschillende onderdelen van het systeem met andere kleuren weergegeven in de folder.

In dezelfde folder zien we een kleinere versie van het station uit 1961 en een hele grote trein. (zonder rails). Na 10 jaar zijn de treinen groter en het station kleiner! Dit zegt waarschijnlijk iets over de nieuwe prioriteiten in het Monti assortiment.

Nadat Monti in 1971 met een groot wielsysteem was begonnen was het in 1972 de beurt aan Bambino, die nieuwe grote wielen lanceerde met precies dezelfde maat als de Monti wielen. (Een van de weinige bambino producten met opschrift Bambino). Hier de Monti wielen links; de Bambino wielen rechts.

Ook de oudere kleinere Bambino wielen werden aangepast en waren nu ook geschikt voor kleine grondplaatjes met trekhaken en koppelingen. Voor de grote wielen waren er 4 bij 8 en 4 bij 10 noks brede grondplaten en voor de kleinere wielen waren deze 3 bij 5 en 3 bij 6. Het gebruik van deze kleine grondplaatjes vermijdt constructie problemen en maakt het mogelijk met speciale treinwielen treintjes te maken. Als klap op de vuurpeil lanceerde Bambino een echte batterij trein op rails! Deze trein is terug te vinden in de Bambino folders van 1972 tot 1974 met nummer 173. 

De afbeelding van de trein in de folder is duidelijk verschillend van de andere bouwvoorbeelden en ook de treinset zelf wijkt af van alle klassieke Bambino stenen. De rails en de dwarsliggers waren van lichtblauw hard plastic! Er kon een redelijk groot ovaaltje van worden gemaakt.

De in “W. Germany” gemaakte lokomotief had verder niets gemeen met de rest van de Bambino, met uitzondering van de rode raampjes die vaag doen denken aan een origineel bambino steentje.

Het Bühler motortje was wel van gründliche kwaliteit en je ziet op de volgende video, en ook op deze video,hij loopt na meer dan 30 jaar stilstand prima!

In 1973 was Monti weer aan de beurt en kwam met speciale treinsets op de markt. De Monti Western trein 30, 31 en 32. De vrolijk gekleurde treintjes zijn deels uit grote kleuterblokken gemaakt en de zwarte wielen zien er een stuk leuker uit met fleurige rozetten.

Net nu Monti aan de winnende kant leek, kwam er in 1974 een voortijdig einde aan de Bambino-Monti grote treinen race. Monti producent Berco Lux werd opeens overgenomen door Bührmann Tetterode en de nieuwe bedrijfsleiding verplaatste het accent naar de verpakkings industrie, waarna de Monti bouwstenen niet lang daarna bijna geheel verdwenen en de Monti trein uit de race viel. De Bambino batterij trein is waarschijnlijk nooit echt een groot succes geweest. In deze advertentie uit zomer 1975 zien we de elektrische treinset in prijs verlaagd van 27,50 naar 15 euro. De advertentie wordt notabene opgeluisterd met jaren 70 fenomeen Sjef van Oekel en de winkel heet Berko. Jawel!

     4.    De Spaanse Bambino treinen in de jaren 80-90

Treinen ontbreken in de folders van 1975 tot 1978 uit de periode waarin zowel het Nederlandse DS Plastics als het Spaanse Diset het merk Bambino voerden. In 1978 was het treintje weer terug in het assortiment. De batterij lokomotief was verdwenen en de lok was nu een gewoon Bambino karretje. De dwarsliggers waren geel zoals de klassieke dekstenen en de rails grasgroen. Helaas kwam de set alleen met kromme rails zodat er alleen maar een rondje kon worden gemaakt.

In 1988 werd de trein uitgebracht in een nieuwe leukere doos en in 1991 gecombineerd in een blauwe ton met de grote karren en wielen. Ondanks dat de treinen nog een aantal jaren werden afgebeeld op de bekende blauwe verpakkingen, werden ze vanaf 1993 niet meer gemaakt en verdwenen ook de andere wielen uit het assortiment, waarmee Bambino gedurende de laatste paar jaar van haar bestaan terug keerde naar een wielloos tijdperk, net als voor 1964. 

Al met al  waren de rails van de Bambino treinen een gemiste kans. De dwarsliggers hadden beter 4 bij 1 noks dekstenen van zacht plastic kunnen zijn, om de treinsets beter aan te passen aan de rest van de Bambino bouwstenen.  En verder ook omdat de ronde pinnetjes waarmee de hardplastic rails in de hardplastic dwarsliggers hechten, gemakkelijk afbreken! Geen rechte rails tussen zoveel rechthoekige bouwsteentjes is ook onhandig. Een geïntegreerd bouwsysteem, waarin alle elementen op elkaar passen en verschillende functies kunnen vervullen, biedt uiteindelijk meer mogelijkheden.